Nieuwsbrief juni 2018
Terugblik Natuursteenplatform
Het Natuursteenplatform op 1 juni jl. gemist? De VRS geeft u een korte terugblik. In het najaar wel aanwezig zijn bij het volgende platform? klik dan hier Zodra de nieuwe datum bekend is, hoort u van ons.
Totaalrestauratie in Balegemse steen met scantechniek
VRS-lidbedrijf Monument Vandekerckhove uit België is in Gent bezig met een totaalrestauratie met behulp van 3D-scantechniek. De oorspronkelijk houten gevel van het gildehuis van de vrije schippers is in 1531 vervangen in een Balegemse steen. De prachtige gevel, in de stijl van de Brabantse gotiek, is sinds enkele jaren eigendom van de Haven Gent en wordt herbestemd tot havenhuis. Vandaag wordt ingezoomd op de gevelrestauratie. Lees meer
In 1904 heeft een ingrijpende restauratie plaatsgevonden, waarbij de authenticiteit van de gevel behoorlijk is aangetast. In de gevel zijn inmiddels verschillende steensoorten te zien. In de afgelopen 100 jaar is er veel schade ontstaan, waardoor er nu behoorlijk ingegrepen moet worden. Callebaut Architecten heeft het restauratieplan opgezet, nadat zeer uitvoerig bouwkundig en historisch vooronderzoek is verricht.
Als restauratieaannemer heeft Monument VandeKerckhove zelf opmetingen gedaan met scans en traditionele meettechnieken. Daar waar steen vervangen wordt, zal de oorspronkelijk toegepaste Balegemse steen worden toegepast. Dit is een zandhoudende fossielrijke kalksteen met een grijze kleur en gele nuances. Deze steen is moeilijk te verwerken, de zagen beschadigen snel. Ook dienen zeer goede veiligheidsvoorzieningen te worden getroffen voor de medewerkers bij de verwerking van deze zandsteen. Verder kent de steen een grote diversiteit (verschil in porositeit) en is beperkt in grootte en laaghoogte. Bouwtechnisch is deze steen in alle omstandigheden toe te passen, maar het vergt veel aandacht om te bepalen welke variant voor welke precieze bewerking wordt gekozen. Ook wordt goed bekeken welke delen worden toegepast met staande groefligger en welke delen verlijmd kunnen worden.
De scantechniek is een samenspel van oude en nieuwe technieken. Er zijn scans gemaakt voor de hele gevel voordat de steigers zijn gebouwd. Ook zijn er detailopnamen gemaakt. Hierdoor konden veel delen via de CNC-machine worden voorbereid en vervolgens door de beeldhouwer worden afgewerkt. De scans geven een totaalbeeld, het werkt snel en geeft dus voorsprong op de werf. Minpunt is dat de scan vanaf de grond wordt gemaakt. Hoe hoger de scanbeelden, hoe minder punten bereikt worden, hoe minder details er uit de scans komen. Dit levert soms wat blinde vlekken op. Met een handscanner kunnen ontbrekende details echter worden aangevuld.
Domfabriek: een efficiënte bouwplaats
René de Kam vertelt over de gigantische Romaanse kathedraal, die anno 1250 midden in het centrum van Utrecht stond. Vaak was een brand reden om een nieuwe kerk te bouwen, maar in Utrecht was de mode aanleiding om de kathedraal af te breken. Tussen 1250 en 1525 werd stapsgewijs een nieuwe Gotische kathedraal gebouwd. De organisatie van het bouwproces werd destijds tot in detail vastgelegd in allerlei documenten. Vandaar dat De Kam hier veel over kan vertellen en dat doet hij dan ook op heel pakkende wijze. Lees meer
De ‘Domfabriek’ was een goed georganiseerd bedrijf waar zo’n 15 vakmensen permanent aan het werk waren. Daarnaast werden allerlei specialisten ingehuurd voor bijzonder werk als leidekken en smeden. Het hele proces werd grotendeels betaald door de pariochianen. Utrechtenaren wilden graag een plekje in de hemel zeker stellen, dus de aflaatbrieven werden honderden jaren grif verkocht. De aanvoer van de Bentheimer natuursteen uit Duitsland was een fikse klus. De tollen tijdens de reis waren hoog, er werd heel wat onderhandeld door de kanunniken. Eenmaal in Utrecht aangekomen werden de blokken steen op sleeën geladen, karren zakten vaak door hun assen, en naar de bouwplaats gesleept. De bouwkosten van het megaproject werden laag gehouden door hergebruik van materialen en een efficiënte organisatie. Van fraude of faalkosten was nauwelijks sprake! Ook heel opvallend: er was een arts aanwezig op de bouw, maar er vielen zelden gewonden door bouwongevallen.
Er zijn rekeningen van witte verf en kwasten gevonden, dus te toren moet wit geverfd zijn geweest. Maar op tekeningen en schilderijen is dit niet te zien. Wel weten we dat er delen van de toren rood waren, maar daarvan zijn dan weer geen rekeningen gevonden! De Kam pleit ervoor de toren weer zijn oorspronkelijke kleuren te geven, bij de restauratie die binnenkort van start gaat. We zijn benieuwd..!(style="border:none;mso-border-bottom-alt:solid windowtext .75pt;
padding:0cm;mso-padding-alt:0cm 0cm 1.0pt 0cm")
(style="border:none;mso-border-bottom-alt:solid windowtext .75pt;
padding:0cm;mso-padding-alt:0cm 0cm 1.0pt 0cm")
De dramatische geschiedenis van het stadhuis in Leiden
Jan Dröge laat prachtige beelden zien van het middeleeuwse Leidse stadhuis en vertelt over de (vermoedelijke) ontwerpers Lieven de Key en Corneliszoon van Es. De oorspronkelijke gevel was vooral in Gobervanger uitgevoerd. Rond 1600 wordt de oorspronkelijke gevel (Gobervanger) van het stadhuis vernieuwd. Een bijzondere herdenkingssteen, aangebracht in de gevel in 1577 vanwege het beleg, wordt dan herplaatst. De steen die in 1600 wordt gebruikt is Oberkirchner. Tijdens de ijskoude winter van 1929 sloeg het noodlot toe. Lees meer
Het stadhuis brandde af. Een ijspaleis resteerde, bij 20 graden vorst. Tot overmaat van ramp werd door 16 man de resterende hoofdgevel ook nog omgetrokken. Het duurde jaren voordat de herbouw werd opgepakt, maar gelukkig warener wel secure tekeningen van de gevel beschikbaar. Nu bijna 90 jaar later is nauwelijks meer te zien dat grote delen van de gevel zijn vernieuwd. Dröge legt uit dat het bijzonder is dat een gevel zo ‘leesbaar’ is, met stenen uit diverse bouwperioden en steensoorten. Ten behoeve van de geplande restauratie van de gevel, wordt momenteel bouwhistorische onderzoek uitgevoerd.
Speurtocht op de steiger van de Utrechtse Dom
Dirk Jan de Vries van de RCE klom op de steigers, die voor onderhoud werden geplaatst bij de Dom in Utrecht. Dit bood hem de kans om eens goed van dichtbij te kijken. Samen met de zaal probeert hij enkele vragen op te lossen. Lees meer.
De Vries stuitte op een witte afwijkende steen, die hoog in het transept is toegepast. Hij vraagt zich af of het Engelse krijtsteen zou kunnen zijn. Er zijn mooie gedetailleerde fijne kapitelen mee gemaakt. Vanuit het publiek wordt actief meegedacht en er worden enkele andere opties genoemd. Ook heeft hij op enkele plekken, waaronder ook op traptreden, steenhouwersmerken gevonden. Dit komt zelden voor. Hij vraagt zich af wat het verhaal hierachter is. Er zitten zo’n 150 verschillende merken in de Domkerk. Wat ook opvalt is dat er ‘tweedehands’ materiaal is gebruikt. En steen afkomstig van andere plekken wordt teruggezien in de Dom. Bijna al het natuursteen werd bij de bouw destijds kant en klaar afgeleverd. Het werk werd elders klaargemaakt. Hierdoor krijg je een heel ander beeld van het functioneren van de bouwloods, hier werd het project dus vooral nauwgezet georganiseerd.